Όταν σκεφτόμαστε την παιδική τέχνη, συχνά φανταζόμαστε ένα έτοιμο «χειροτεχνικό» αποτέλεσμα — ένα λουλούδι από χαρτόνι, έναν ήλιο με τέλεια ακτίνες, μια ζωγραφιά που «μοιάζει» με κάτι. Η process art έρχεται να αλλάξει τελείως αυτή την προσέγγιση. Και όχι μόνο αυτό — την απελευθερώνει.
Τι είναι η process art (τέχνη της διαδικασίας);
Η process art είναι ένας τρόπος δημιουργίας που εστιάζει όχι στο αποτέλεσμα, αλλά στην ίδια τη διαδικασία της δημιουργίας.
Δεν υπάρχει σωστό ή λάθος, όμορφο ή άσχημο. Δεν υπάρχει προσδοκία. Ο στόχος είναι να πειραματιστεί το παιδί με υλικά, υφές, χρώματα και ιδέες — χωρίς κατευθύνσεις, χωρίς μοντέλα προς μίμηση, χωρίς έτοιμα σχέδια.
Δηλαδή δεν φτιάχνουμε τίποτα;
Φτιάχνουμε! Αλλά δεν έχει σημασία τι φτιάχνουμε — έχει σημασία πώς νιώσαμε φτιάχνοντάς το.
Για παράδειγμα:
- Δεν έχει σημασία αν το χρώμα βγει εκτός «γραμμών».
- Δεν έχει σημασία αν το αποτέλεσμα φαίνεται αφηρημένο.
- Δεν έχει σημασία αν δεν καταλαβαίνουμε τι ζωγράφισε το παιδί.
Αυτό που έχει σημασία είναι ότι το παιδί:
- Επέλεξε μόνο του χρώματα και υλικά (ανάμεσα από τα λίγα που του έχουμε αφήσει στο οπτικό του πεδίο)
- Πειραματίστηκε.
- Απόλαυσε τη διαδικασία.
- Εκφράστηκε.
Ποια είναι η διαφορά από τη «χειροτεχνία»;
| Process Art | Καθοδηγούμενη Χειροτεχνία |
|---|---|
| Δεν υπάρχει προσχέδιο ή «παράδειγμα» | Υπάρχει έτοιμο δείγμα/μοντέλο |
| Το παιδί αποφασίζει υλικά, χρώματα και μορφές | Ο ενήλικας καθορίζει πώς θα μοιάζει το έργο |
| Κανένα αποτέλεσμα δεν μοιάζει με άλλο | Όλα τα έργα είναι παρόμοια |
| Στόχος: η εμπειρία και η έκφραση | Στόχος: ένα «όμορφο» αποτέλεσμα |
Γιατί έχει τόσο μεγάλη αξία;
Η process art καλλιεργεί πολύ περισσότερα από τη δημιουργικότητα. Υποστηρίζει δεξιότητες και στάσεις ζωής όπως:
- Αυτονομία – το παιδί μαθαίνει να παίρνει αποφάσεις.
- Εμπιστοσύνη στον εαυτό του – δεν χρειάζεται να «πετύχει» κάτι.
- Ελεύθερη έκφραση – όλα τα συναισθήματα και ιδέες χωράνε στο έργο του.
- Ανοιχτότητα και φαντασία – δεν υπάρχουν όρια, κανόνες, ούτε «σωστά».
- Αποδοχή του διαφορετικού – κάθε έργο είναι μοναδικό, όπως και το κάθε παιδί.
Και πώς μπορούμε να την εφαρμόσουμε στο σπίτι;
Η process art δεν χρειάζεται ιδιαίτερα υλικά ή πολύπλοκες προετοιμασίες. Αυτό που χρειάζεται είναι χώρος και ελευθερία.
Μπορεί να περιλαμβάνει:
- Ζωγραφική με τα δάχτυλα, πινέλα, σφουγγάρια ή ακόμα και παιχνίδια.
- Κατασκευές με κουτιά, υφάσματα, φύλλα, σύρματα, ανακυκλώσιμα.
- Πειραματισμό με πηλό, πλαστελίνη, λάσπη ή άμμο.
- Εξερεύνηση χρωμάτων: ανάμειξη, ψεκασμός, σταξίματα, σφραγίδες.
Το βασικό είναι να μην δώσεις οδηγίες. Ίσως να πεις:
- «Θες να δεις τι γίνεται αν ανακατέψεις αυτά τα δύο χρώματα;»
- «Πώς νιώθεις όταν πιέζεις το πηλό;»
- «Ποιο υλικό σου άρεσε περισσότερο σήμερα;»
Τι χρειάζεται να θυμάμαι;
- Το έργο δεν είναι για τον τοίχο – είναι για την ψυχή.
- Το παιδί δεν χρειάζεται να «μας εντυπωσιάσει».
- Η τέχνη δεν χρειάζεται αποτέλεσμα – χρειάζεται ελευθερία.
Και το πιο σημαντικό;
Η process art δεν είναι απλώς τέχνη. Είναι μια στάση ζωής απέναντι στη δημιουργικότητα, στη μάθηση, στην παιδική ηλικία.
Όταν προσφέρεις στο παιδί χώρο να δημιουργήσει χωρίς πίεση, του μαθαίνεις ότι η έκφραση είναι δικαίωμά του. Ότι η αξία βρίσκεται στη διαδρομή, όχι στον προορισμό.
Και μαζί με εκείνο, το μαθαίνεις κι εσύ.
